grafiek met oplopende balk

Eindejaarsrally op de beurs of voorzichtigheid geboden?

In het derde beurskwartaal daalden aandelen wereldwijd met 0,3% en een mandje Nederlandse staatsobligaties noteerde 4,2% lager dan aan het begin van het kwartaal.

In dit artikel bespreken we de meest opvallende ontwikkelingen in het achterliggende kwartaal en blikken we vooruit op de komende maanden. Ligt er een eindejaarsrally in het verschiet of is voorzichtigheid geboden?

Publicatiedatum 16 oktober 2023
Leestijd: 4 minuten

----------------------------------------

Nieuws en cijfers

Renteverhogingen zijn sinds vorig jaar niets nieuws onder de zon. De Amerikaanse centrale bank, de Federal Reserve, verhoogde haar beleidsrente in juli voor de elfde keer deze rentecyclus, tot een bandbreedte van 5,25-5,50%. De Europese centrale bank (ECB) liep in op de Federal Reserve, door haar beleidsrente in het achterliggende kwartaal twee keer te verhogen. Daarmee komt het aantal renteverhogingen dat de ECB doorvoerde sinds juli 2022 op tien en haar tarief op 4,0%. Dat is het hoogste renteniveau ooit in het bestaan van de ECB en sinds we de euro als wettig betaalmiddel hebben. De renteverhogingen door centrale banken zorgen voor hogere rentes op korte leningen, de zogenaamde geldmarkt.

Tot nu toe stegen de rentes voor langere looptijden, de kapitaalmarkt, een stuk minder hard. Afgelopen kwartaal liepen evenwel ook de rentes op langere looptijden op. Beleggers deden obligaties van de hand, waardoor de koersen daalden en de aanvangsrendementen stegen. Zo steeg het aanvangsrendement op een Nederlandse staatsobligatie met een looptijd van tien jaar van 2,74% naar 3,18%. Het rendement op een mandje Nederlandse staatsobligaties dook dit jaar onder nul door deze ontwikkeling. Naast de renteontwikkeling is de stijging van de olieprijs, die niet los gezien kan worden van de rentestijgingen, noemenswaardig. 

Waarom liep de kapitaalmarktrente op?

Het besef dat de rente voor een langere tijd op het huidige niveau kan blijven, daalde de afgelopen maanden in bij beleggers. Centrale bankiers hintten erop dat zij de rente voorlopig niet verlagen en verdere verhogingen niet uitsluiten. De reden voor deze ‘havikachtige’ toon is dat de inflatie weliswaar daalt, maar nog steeds boven de gewenste 2% zit. In de Verenigde Staten kwam de favoriete inflatiemaatstaf van de Federal Reserve in september op 3,9% uit, het laagste niveau sinds september 2021.

In de eurozone daalde de inflatie naar 4,3%. De gestegen olieprijs maakt centrale bankiers en beleggers echter beducht voor het weer oplopen van de inflatie. Ondanks het feit dat de westerse economieën steeds minder olie-intensief zijn, is de olieprijs nog steeds van groot belang voor de inflatieontwikkeling, zoals te zien is in de onderstaande grafiek. De olieprijs zal de komende maanden dus weer bijdragen aan een hogere inflatie.

Grafiek: de inflatie volgt de ontwikkeling van de olieprijs
Bron: Bloomberg
Naast de olieprijs is er nog een andere belangrijke factor die voor inflatoire druk zorgt. Zowel in de Verenigde Staten als in de eurozone kwam de gemiddelde loongroei recent uit op 4,3% (jaar-op-jaar gemeten). Met een dergelijke loonontwikkeling is het, bij gelijkblijvende arbeidsproductiviteit en ondernemingen die er in slagen prijsverhogingen door te voeren, lastig op 2% inflatie uit te komen.

De stakingen bij de grote drie Amerikaanse autofabrikanten laten zien dat de loongolf nog niet ten einde is. Bovendien zal de vergrijzing voor een structureel hogere loongroei zorgen dan het afgelopen decennium het geval was. Tot slot speelt het uitgavenpatroon van overheden een rol in de stijging van de kapitaalmarktrente. Ondernemers en particulieren beginnen de hogere rente steeds meer te voelen, maar overheden lijken te leven alsof ze zich nog in het gratis geld tijdperk bevinden.

Uit Italië en Frankrijk kwamen berichten dat de overheidsuitgaven komend jaar zullen stijgen, waardoor het begrotingstekort toeneemt. In Italië zou het tekort op de staatsbegroting op 4,3% uitkomen, in Frankrijk op 4,4%. Vanaf 2027 zal Frankrijk voldoen aan de 3% norm die in het verdrag van Maastricht staat vermeld. Ook in de Verenigde Staten leeft de overheid op de pof. Als de Republikeinen en Democraten weer rollend door het parlement gaan, kan de Amerikaanse overheid zelfs tijdelijk de deuren moeten sluiten (shutdown). De obligatie-opkoperij door centrale banken stut de kapitaalmarktrente niet langer, waardoor deze oploopt bij (projecties van) een hogere leenbehoefte van overheden.

De komende maanden

De effecten van monetair beleid werken met een vertraging door op de economie en op (beursgenoteerde) ondernemingen. Kleinere ondernemers worden hier als eerste mee geconfronteerd. De komende maanden zullen steeds meer eerder afgesloten leningen afgelost moeten worden en tegen een hogere rentelast geherfinancierd. De hogere rentelasten en loonkosten bijten in de winstmarge van ondernemers. Hierdoor blijft minder winst over om te herinvesteren in de onderneming. Als we over het komende kwartaal heen kijken naar volgend jaar, dan lijken een afnemende economische groei en een behoudend ingerichte portefeuille passend.

Traditioneel beleven aandelenmarkten een eindejaarsrally, maar hoe zit het dit jaar?

Als de koersdalingen van de laatste weken doorzetten, zouden we de aandelenweging tijdelijk/tactisch kunnen verhogen. Een sluiting van overheidsdiensten in de Verenigde Staten is ternauwernood voorkomen. Er is nu een akkoord voor 45 dagen overheidsfinanciering, dus een langetermijnoplossing is er niet gevonden. Een aanleiding voor een schrikreactie op de beurs zou het opnieuw oplaaien van de onrust en het daadwerkelijk stilvallen van overheidsinstanties in de Verenigde Staten zijn. Vaak zijn dergelijke dalingen van korte duur en herstellen koersen in de daaropvolgende maanden.

We zijn ons bewust van de langere termijn effecten van het restrictieve monetaire beleid. Tactisch beleggingskansen op de korte termijn zullen we afwegen tegen het strategische langetermijnperspectief.

Lees meer

Stock market op teletekst
Overzicht laatste Strategiebrieven Vermogensbeheer en archief.